Trẻ sơ sinh được định nghĩa là trẻ từ khi lọt lòng mẹ đến 28 ngày tuổi. Ở giai đoạn này, việc chăm sóc trẻ vô cùng quan trọng. Vậy chế độ dùng sữa cho trẻ sơ sinh được thực hiện như thế nào?
1. Vì sao trẻ được bú sẽ tốt cho cả mẹ và bé?
Giai đoạn sơ sinh trẻ cần thích nghi với môi trường sống. Dinh dưỡng cho trẻ là một biện pháp giúp trẻ thích nghi với tiêu hóa đường miệng, giảm nguy cơ mắc bệnh.
Sữa mẹ là thức ăn quan trọng nhất bởi nó thúc đẩy sự phát triển của hệ thống miễn dịch của trẻ sơ sinh và đáp ứng nhu cầu phát triển của trẻ. Sữa mẹ giúp cho trẻ giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, hệ tiêu hóa tốt hơn và giúp trẻ thông minh hơn.
Trẻ được bú sớm sẽ rất tốt cho cả mẹ và bé. Sau sinh, bầu vú của mẹ sẽ căng dần lên sữa non bắt đầu tiết ra đó là thời điểm mẹ nên cho trẻ bú. Cho trẻ bú sớm sẽ tạo điều kiện tốt kích thích tuyến sữa của mẹ sản xuất ra nhiều sữa và giúp tử cung mẹ co hồi tốt.
2. Giai đoạn hình thành sữa mẹ
Sữa non
Loại sữa tốt nhất vì nó giàu dinh dưỡng, cung cấp một lượng lớn calo và kháng thể giúp trẻ xây dựng hệ thống miễn dịch. Sữa non được tạo ra tuần thứ 16 – 20 của thai kỳ và được tiết ra trong 2 – 3 ngày đầu sau đẻ. Sữa có màu vàng nhạt và sánh đặc. Sữa non có nồng độ đạm, lipid, kháng thể và vitamin A cao.
Sữa chuyển tiếp
Lượng đạm, vitamin A giảm dần, thành phần sữa dần ổn định.
Sữa vĩnh viễn
Thành phần chủ yếu là đạm (Protein), chất béo (Lipid), đường (Lactose), ngoài ra các Vitamin và yếu tố vi lượng khác và các chất kháng khuẩn trong sữa mẹ giúp cho trẻ có sức đề kháng và miễn dịch một số bệnh đặc biệt trong 6 tháng đầu.
3. Dùng sữa cho trẻ sơ sinh
3.1 Chế độ dùng sữa với trẻ sơ sinh bú mẹ tự nhiên
Số lượng sữa bú khuyến cáo
Nếu trẻ bú được mẹ lời khuyên dành cho các bà mẹ là cho bé bú theo nhu cầu mỗi khi bé đói. Chất lượng sữa tùy theo thực phẩm mẹ ăn vào cũng ảnh hưởng đến lượng sữa bé bú hàng ngày. Số lần trẻ bú mẹ có thề dao động từ 8-12 lần/ ngày.
Lượng sữa ước lượng không thể biết chính xác nhưng mẹ có thể tham khảo bảng gợi ý lượng sữa sau (bảng sử dụng số liệu trung bình)
| Tuổi của trẻ | Lượng sữa mỗi cữ bú |
| Ngày 1 (0-24 giờ) | 7ml |
| Ngày 2 (24-48 giờ) | 14ml |
| Ngày 3 (38-73 giờ) | 38ml |
| Ngày 4 (72-96 giờ) | 58ml |
| Ngày 7 (144-168 giờ) | 65ml |
Cách cho bú sữa mẹ
Muốn trẻ bú tốt cần cho trẻ bú đúng. Mẹ nên ngồi cho con bú để dễ dàng theo dõi bé trong khi bú, chỉ nằm cho bú khi mẹ còn mệt hay đau vết mổ (giai đoạn đầu sau đẻ).
Để mẹ và trẻ phối hợp tốt với nhau, mẹ đỡ đầu và thân trẻ trên cùng một đường thẳng. Mặt trẻ đối diện với vú, môi đối diện với núm vú, miệng trẻ mở rộng, môi dưới đưa ra ngoài, trẻ ngậm cả quầng vú, má trẻ phồng lên. Nếu khi bú đúng, trẻ sẽ mút chậm, sâu, thỉnh thoảng ngừng lại và bạn có thể nghe tiếng nuốt “ực”.
Nên cho trẻ bú hết một bên vú rồi mới đổi bên vú để trẻ bú được cả sữa đầu và sữa cuối. Sau khi bú cần vỗ ợ hơi để tránh trẻ bị nôn trớ hay chướng bụng.
Dấu hiệu nhận biết trẻ đã bú đủ
Sau mỗi lần bú, bầu ngực của bạn trở nên mềm hơn
Con trẻ sẽ tự ngưng bú, quay đầu khỏi ti, có thể ngủ quên và nhả núm vú; trẻ phân tâm với những thứ xung quanh hơn, thể hiện sự vui vẻ, thoải mái và hài lòng sau mỗi lần bú
Trẻ đi tiểu đều đặn >5 lần/ngày, nước tiểu không có màu hoặc màu vàng nhạt, không có mùi hôi.
Trẻ đi đại tiện nhiều lần với phân có màu vàng, mềm ( phân hoa cà, hoa cải )
Sụt cân sinh lí trẻ ở mức thấp (< 10 %).
Cân nặng trở về lúc sinh: ≤ 1 – 2 tuần.
Trẻ tăng cân 20 – 30g/ngày ( tính chung ở 3 tháng đầu )
Lưu ý: Đừng quá lo nếu thời gian bú của con ngắn hơn bình thường. Tùy thuộc vào bầu ngực của mỗi mẹ sẽ tạo ra khối lượng sữa khác nhau, bé có thể nhận được tất cả các chất dinh dưỡng chỉ trong vòng vài phút khi bú. Miễn sao mẹ đảm bảo việc cho con bú đúng cách cũng như không bỏ qua cữ bú nào.
Dấu hiệu cho thấy trẻ đang “khát” sữa
Bé bắt đầu ngọ nguậy đầu, quay đầu và mở miệng về phía ngực của bạn.
Làm một số động tác mút và đưa ngón tay lên miệng
Nếu chạm nhẹ ngón tay vào khóe miệng bé mẹ sẽ thấy con quay đầu và hả miệng
3.2 Chế độ dùng sữa với trẻ sơ sinh hút sữa mẹ cho con bú bình
Các mẹ có thể tham khảo bảng gợi ý lượng sữa mẹ cần hút cho trẻ theo cân nặng:
| Cân nặng của bé | Tổng lượng sữa trong ngày | Lượng sữa mỗi cữ bú |
| 2,265 g | 390 ml | 48,75 ml |
| 2,491 g | 429 ml | 53,625 ml |
| 2,718 g | 467 ml | 58,375 ml |
| 2, 944 g | 507 ml | 63,375 ml |
| 3,171 g | 546 ml | 68,25 ml |
| 3,397 g | 584 ml | 73 ml |
| 3,600 g | 639 ml | 79,875 ml |
| 3,850 g | 664 ml | 83 ml |
| 4,000 g | 720 ml | 90 ml |
| 4,303 g | 741 ml | 92,625 ml |
| 4,500 g | 801 ml | 100,125 ml |
| 4,756 g | 819 ml | 102,375 ml |
| 4,900 g | 879 ml | 109,875 ml |
| 5,209 g | 897 ml | 112,125 ml |
| 5,400 g | 960 ml | 120 ml |
| 5,662 g | 976 ml | 122ml |
| 5,889 g | 1015 ml | 126,875ml |
| 6,115 g | 1053 ml | 131,625 ml |
| 6,400 g | 1119 ml | 139,875 ml |
| 6,704 g | 1155 ml | 144,375 ml |
| 6,795 g | 1172 ml | 146,25 ml |
| 7,021 g | 1210 ml | 151,25 ml |
| 7,300 g | 1280 ml | 160 ml |
3.3 Chế độ dùng sữa với trẻ sơ sinh phải sử dụng sữa ngoài
Nếu không đủ sữa mẹ, có thể cho trẻ ăn thêm sữa công thức theo nhu cầu. Khi cho trẻ ăn sữa bằng bình, thìa…vv cần đảm bảo vệ sinh cọ rửa dụng cụ luộc hay hấp sấy. Khi pha sữa công thức phải đúng tỉ lệ khuyến cáo của nhà sản xuất. Những trường hợp trẻ cần ăn sữa đặc biệt phải theo đúng chỉ định của bác sĩ sơ sinh. Tuyệt đối không sử dụng nước cơm, nước cháo, sữa đặc có đường để nuôi dưỡng trẻ.
Lượng sữa bé cần sẽ khác nhau giữa sữa mẹ và sữa công thức.
Trẻ uống sữa mẹ dễ tiêu hóa hơn khiến cho trẻ hấp thụ được đủ dưỡng chất hơn sữa công thức. Do đó lượng sữa sẽ ít hơn so với sữa công thức. Trẻ được nuôi bằng sữa bột sẽ cần một lượng lớn sữa hơn so với trẻ bú sữa mẹ trong mỗi cữ bú.
Nguyên nhân được lý giải như sau:
– Chủ động kiểm soát lượng sữa: Khi bú sữa mẹ bạn sẽ không thể nào nhìn thấy con đã bú được bao nhiêu nhưng với trẻ bú bình thì khác. Bạn hoàn toàn biết được lượng sữa cũng như có thể “ép” con bú thêm vì không biết được rằng bé đã bú no hay chưa.
– Sự chuyển hoá khác nhau: Trẻ sơ sinh bú sữa bột có khả năng hấp thu các chất dưỡng chất kém hiệu quả hơn so với sữa mẹ. Vì vậy trẻ sẽ cần nhiều sữa hơn để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của mình.
Số lượng sữa công thức khuyến cáo
Trẻ sơ sinh bú sữa công thức không thể kiểm soát lượng sữa theo cách bé bú mẹ. Vì vậy, trẻ có thể bị nôn trớ do có quá nhiều sữa trong dạ dày. Đồng thời, việc bú sữa nhiều hơn trong mỗi cữ bú sẽ làm tăng nguy cơ khiến trẻ bị thừa cân.
Khi cho trẻ bú bình, bạn nên chú ý đến liều lượng cần thiết cho từng lứa tuổi để đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho bé. Có thể tham khảo bảng số liệu dưới đây:
| Số ngày sau sinh | Số lần uống sữa | Lượng sữa trung bình (ml) | Lượng sữa giới hạn cho phép (ml) |
| 1 | 6 – 7 | 15 – 20 | 20 – 30 |
| 3 | 7 – 8 | 45 – 50 | 50 – 60 |
| 5 | 7 – 8 | 50 – 60 | 70 – 80 |
| 7 | 6 – 7 | 80 – 90 | 90 – 100 |
| 10 | 6 – 7 | 100 – 120 | 100 – 140 |
| 15 | 6 – 7 | 120 – 150 | 120 – 160 |
| 30 | 6 | 180 – 200 | 180 – 210 |
Cách pha sữa công thức
Bước 1: Lau sạch và khử trùng bề mặt nơi chuấn bị pha sữa.
Bước 2: Rửa tay với xà phòng và nước rồi lau khô bằng khăn sạch.
Bước 3: Đun một ít nước lọc. Nếu dùng ấm điện, hãy đợi đến khi ấm tự ngắt hẳn. Nếu dùng nồi để đun, hãy đợi đến khi nước sôi sủi bọt sùng sục.
Bước 4: Đoc kĩ hướng dẫn của nhà sản xuất trên nhãn hộp sữa đế biết chính xác lượng nước và lượng sữa cần cho. Cho nhiều hoặc ít hơn hương dẫn đều khiến trẻ dễ sinh bệnh.
Quý bệnh nhân có nhu cầu tư vấn sức khỏe trực tuyến, xin hãy liên hệ với Bác sĩ Luân. Số điện thoại/Zalo 0395621593 hoặc Fanpage Bác sĩ Luân – Bệnh viện Yên Lạc để được hỗ trợ.
Bác sĩ Nguyễn Văn Luân