Áp xe phần mềm dưới da hay còn gọi là mụn nhọt, hậu bối, chín mé… là một bệnh nhiễm trùng rất hay gặp. Bệnh thường gây khó chịu, đau đớn cho người mắc phải. Điều trị áp xe phần mềm bằng mổ chích rạch tháo mủ và dẫn lưu là phương pháp hiệu quả nhất. Vậy cách mổ chích rạch, dẫn lưu áp xe phần mềm triệt để được thực hiện như thế nào?
Thủ thuật chích rạch tháo mủ thường được thực hiện dưới gây tê tại chỗ ở phòng tiểu phẫu. Bác sĩ gia đình hay bác sĩ thực hành tổng quát đã qua huấn luyện có thể thực hiện thủ thuật này trong cấp cứu. Tuy nhiên, nếu áp xe ở các vùng có liên quan đến thẩm mỹ (như vú, mặt,…) hay chức năng (như lòng bàn tay, lòng bàn chân,…) thì nên tham vấn chuyên gia.
Ngoài ra, không nên mổ ở phòng tiểu phẫu mà nên đưa vào phòng mổ lớn cho các trường hợp: ổ áp xe lớn, ổ áp xe nằm ở vị trí khó hay trẻ em quá nhỏ, không hợp tác được để mổ dưới gây tê.
1. Chuẩn bị trước khi chích rạch áp xe phần mềm
Chuẩn bị bệnh nhân
– Phải giải thích cho bệnh nhân lợi ích và nguy cơ của thủ thuật. Vấn đề đau, chảy máu, sẹo mổ,… cũng phải được giải thích cho bệnh nhân hiểu trước khi ký cam kết mổ.
– Đặt bệnh nhân ở tư thế dễ chịu cho bệnh nhân nhưng phải thuận lợi cho thủ thuật. Bộc lộ vùng mổ đủ rộng.
Chuẩn bị dụng cụ
Dụng cụ tối thiểu gồm có:
– Găng tay phẫu thuật vô trùng.
– Khăn mổ có lỗ ở giữa.
– Ống chích 5 ml, 10 ml và kim để gây tê (kim 25 hay 30). Ống chích để bơm rửa.
– Thuốc tê (thường dùng lidocaine 2%, nên pha loãng ở nồng độ 1%).
– Nước muối sinh lý, nước oxy già, dung dịch betadine hay povidine.
– Cán dao và dao mổ số 11 hay 15.
– 2 kẹp cầm máu (Kelly hay Mosquito đầu cong).
– Que cấy mủ, bông gòn, gạc vô trùng.
– Chén inox để đựng dịch rửa.
– Gạc băng vết thương, cuộn dây gạc (mesh) đá nhét vào trong ổ áp xe.
– Băng dính.
2. Cách thực hiện mổ chích rạch áp xe phần mềm
– Sát trúng da vùng mổ bằng dung dịch chlorhexidine hay povidine hoặc betadine. Nên sát trùng theo vòng tròn, từ đỉnh của ố áp xe di rộng dần ra ngoài.
– Trải khăn mổ.
– Gây tê trong da theo đường định rạch, di qua đỉnh ổ áp xe. Lưu ý là môi trường axít của vùng viêm này có thể làm ảnh hưởng đến hiệu qủa gây tê tại chỗ. Nên chờ cho đủ thời gian thuốc tê có hiệu lực mới bắt đầu rạch da. Một số trường hợp có thể cần cho thêm thuốc uống hay thuốc đặt hâu môn trước khi mổ để giảm khó chịu của bệnh nhân.
– Rạch da theo đường trục dài, di qua đrinh của ổ áp xe.
– Lấy mủ cấy nếu cần.
– Dùng kẹp Kelly hay Mosquito banh mép đường rạch để thoát mủ và mô hoại tử. Khi ổ áp xe lớn, có nhiều ngóc ngách, nên dùng ngón tay thăm dò, phá các ngóc ngách, lấy bỏ mô hoại tử. Động tác này có thể làm bệnh nhân đau nên phải hết sức nhẹ nhàng.
– Bơm rửa ổ áp xe với nước muối sinh lý. Nếu có nhiều mô hoại tử, áp xe có nhiều ngóc ngách sâu, thì nên dùng nước muối sinh lý pha với nước oxy già để bơm rửa.
– Kiểm tra chảy máu ở mép vết rạch và trong ổ áp xe. Chảy máu ít có thế tự cầm sau khi nhét mesh và băng ép. Chày máu nhiều phải cầm máu bằng đốt điện.
– Sát trùng lại trong lòng ổ áp xe với gạc tẩm dung dịch betadine hay povidine.
– Nhét mesh vào lòng ổ áp xe để cầm máu (ngay sau mổ). Tiếp tục dẫn lưu dịch sau mổ và ngăn mép vết thương đóng lại sớm trong khi bên trong chưa lành. Không nén nhét mesh quá chật vì sẽ gây đau, thiếu máu nuôi và cản trở thoát lưu mủ.
– Băng vết thương.
Minh họa các bước rạch dẫn lưu áp xe phần mềm như trên hình:
– Hiện nay có một số nghiên cứu chứng minh sau khi rạch dẫn lưu mủ, có thể khâu da thì đầu mà không làm tăng tỉ lệ áp xe tái phát. Tuy vậy theo kinh điển, vết rạch áp xe nên để hở.
– Do sẹo để lành tự nhiên của vết rạch dẫn lưu áp xe thường xấu. Gần đây có một cách dẫn lưu áp xe mới để hạn chế sẹo như sau:
• Gây tê tại chỗ.
• Tạo 2 vết chọc bằng dao (mỗi vết khoảng 5-6 mm) vào ổ áp xe.
• Sau khi làm thoát lưu mủ/mô hoại tử và bơm rửa ổ áp xe xong, luồn một dây cao su qua 2 lỗ vừa tạo, cột nơ để tạo 1 vòng dây cao su lỏng lẻo để lại trong ổ áp xe. Vòng dây cao su này sẽ tiếp tục dẫn lưu dịch trong ổ áp xe sau mổ.
Khi hết mủ thì cắt và rút vòng dây cao su, sẹo lành về sau của 2 vết rạch ngắn sẽ nhỏ. Trong điều kiện nước ta, nếu không có sẵn dây cao su dẫn lưu chuyên dụng, ta có thể cải biên bằng cách dùng phần gờ lên của miệng bao găng tay phẫu thuật làm dây dẫn lưu cũng được.
3. Chăm sóc sau mổ chích rạch áp xe phần mềm
Bệnh nhân có thể về nhà ngay sau mổ hay trong ngày mổ.
Ở bệnh nhân khỏe mạnh, phần lớn áp xe phần mềm được rạch tháo mủ tốt có thể không cần dùng kháng sinh sau mổ. Theo Hội Bệnh Nhiễm Hoa Kỳ (IDSA), kháng sinh toàn thân chỉ nên dùng trong các trường hợp: bệnh nặng hay nhiễm trùng đa ổ, có viêm mô tế bào lan rộng, có dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân, cơ địa có nhiều bệnh kèm hay suy giảm miễn dịch, tuổi quá trẻ hay quá già, có viêm tĩnh mạch đi kèm, áp xe không đáp ứng với rạch dẫn lưu đơn thuần.
Thay băng vết mổ mỗi ngày hay một hoặc hai ngày/lần tùy lượng mủ nhiều hay ít. Điều quan trọng là không được để da lành trước khi mô hạt lấp đầy ổ áp xe bên dưới. Những ngày đầu, thay băng, rút bỏ mesh có thể khá đau nên có khi phải cho bệnh nhân thuốc giảm đau trước khi thay băng.
Thời gian lành tùy theo kích thước của ổ áp xe. Có thể chỉ vài ngày nếu ổ áp xe nhỏ nhưng cũng có thể mất vài tuần nếu kích thước ổ áp xe lớn.
Quý bệnh nhân có nhu cầu tư vấn sức khỏe trực tuyến, xin hãy liên hệ với Bác sĩ Luân. Số điện thoại/Zalo 0395621593 hoặc Fanpage Bác sĩ Luân – Bệnh viện Yên Lạc để được hỗ trợ.
Bác sĩ Nguyễn Văn Luân
Theo Sách: Căn bản về tiểu phẫu – Đại học y dược TP Hồ Chí Minh