Hướng dẫn điều trị ho khi mắc Covid-19

Triệu chứng ho khi mắc COVID-19 khiến nhiều người mệt mỏi, khó chịu. Do đó, biết được cách điều trị ho là hết sức quan trọng với người bệnh. Việc dùng thuốc ho phải đúng nguyên tắc, nếu không có thể để lại những hậu quả làm trầm trọng thêm hệ hô hấp.

70% những người có triệu chứng COVID-19 là ho khan. Cơn ho có xu hướng đến nhanh chóng, bắt đầu khoảng một ngày sau khi phát bệnh; nhưng nó thường không giảm nhanh, đặc biệt là đối với những người không được tiêm vaccine.

1. Ho là gì?

Ho, về bản chất là phản ứng bảo vệ cơ thể, nhằm tống xuất mầm bệnh ra khỏi đường hô hấp. Tuy nhiên, ho nhiều quá gây mệt, gây mất ngủ thì cần điều trị.

Cần phân biệt 2 loại, ho khan và ho có đờm:

– Ho khan (ho không có đờm) thường do nhiễm virus, gây kích ứng đường hô hấp.

– Ho có đờm, thường do bội nhiễm vi khuẩn hoặc có bệnh mạn tính về đường hô hấp.

Về nguyên tắc: ho khan thì có thể dùng thuốc giảm ho; ho có đờm thì không dùng giảm ho mà phải dùng thuốc long đờm.

2. Tại sao khi mắc COVID-19 gây ra ho?

Theo thống kê, có khoảng 50- 70% những người mắc COVID-19 có triệu chứng là ho khan. Hầu hết những người mắc COVID-19, có thể ho khoảng 2 tuần. Thậm chí, ho kéo dài 4 tuần hoặc trong nhiều tháng.

Ho là phản xạ cần thiết bảo vệ chống lại nhiễm trùng. Bình thường, khi phát hiện ra virus hoặc những vật thể lạ, các dây thần kinh cảm giác sẽ kích hoạt cảm biến ho ở vùng tủy của não, từ đó kích hoạt các cơ xung quanh đường hô hấp để đẩy vật thể lạ ra ngoài.

Ở bệnh nhân COVID-19, virus có thể trực tiếp hoặc gián tiếp nhắm mục tiêu vào các dây thần kinh cảm giác, như một phần của bệnh nhiễm trùng, do đó, gây nên những cơn ho.

3. Điều trị ho khi mắc Covid-19 như thế nào?

Cách điều trị giữa ho khan và ho có đờm khi mắc Covid-19 là hoàn toàn khác nhau. Vì vậy việc đầu tiên là phải xác định rõ tình trạng bệnh nhân hiện tại đang ho khan hay ho có đờm.

3.1 Điều trị ho khan

3.1.1 Thuốc làm giảm kích thích đầu mút dây thần kinh ở đường hô hấp

Khi giảm kích thích đầu mút dây thần kinh, bệnh nhân sẽ giảm cảm giác khó chịu và gây ho.

Đây là các sản phẩm chủ yếu có nguồn gốc thảo dược thiên nhiên như mật ong, bạc hà, cam thảo, prospan từ lá thường xuân, các loại siro ho, thuốc bổ phế…

Đơn giản nhất có thể dùng nước ấm pha chanh và mật ong để giảm kích thích họng.

Nên đặc biệt ưu tiên dùng nhóm thuốc/thực phẩm thảo dược này cho đối tượng trẻ em nhỏ.

3.1.2 Thuốc giảm ho bằng cách ức chế trung khu hô hấp ở thần kinh trung ương

Bao gồm 2 hoạt chất chính Codein và Dextromethorphan

Hoạt chất Codein

Codein có tác dụng giảm ho do ức chế trực tiếp trung tâm ho, nhưng làm khô và tăng độ quánh của dịch tiết phế quản. Khi bào chế thường kết hợp với terpin để làm loãng dịch tiết đường hô hấp. Dùng codein trong trường hợp ho khan gây khó chịu, mất ngủ và có tác dụng giảm đau nhẹ và vừa.

Chống chỉ định dùng Codein cho trẻ em dưới 1 tuổi, bệnh gan, suy hô hấp, phụ nữ có thai.

Cần thận trọng khi dùng codein cho phụ nữ cho con bú, người bị hen, hoặc khí phế thũng

Liều tham khảo Codein:

• Người lớn và trẻ em từ 12 tuổi trở lên: Uống 10 – 20mg/1 lần, ngày uống 3 – 4 lần.
• Trẻ 5 – 12 tuổi: Uống mỗi lần 5 – 10mg, ngày uống 3 – 4 lần.
• Trẻ từ 1 – 5 tuổi: Uống mỗi lần 3mg, ngày uống 3 – 4 lần.

Hoạt chất Dextromethorphan

Do ức chế trung tâm ho, Dextromethorphan có tác dụng chống ho tương tự codein, nhưng ít gây tác dụng phụ hơn. Dextromethorphan không gây nghiện, không có tác dụng giảm đau và rất ít tác dụng an thần, dùng tốt trong trường hợp ho khan, mạn tính.

Thuốc chống chỉ định với trẻ em dưới 2 tuổi, đang điều trị bằng thuốc ức chế monoaminoxydase (MAO)

Thuốc cần thận trọng với người có nguy cơ hoặc đang suy giảm hô hấp, tiền sử bị hen, dị ứng.

Liều tham khảo Dextromethorphan:

• Người lớn và trẻ em trên 12 tuổi: Uống 10 – 20 mg/ lần, 4 giờ dùng một lần. Hoặc uống 30 mg/lần, 6 – 8 giờ dùng một lần.
• Trẻ em 6 – 12 tuổi: Uống 5 – 10 mg/lần, 4 giờ dùng một lần. Hoặc uống 15 mg/lần, 6 – 8 giờ dùng một lần.
• Trẻ em 2 – 6 tuổi: Uống 2,5 – 5 mg/lần, 4 giờ dùng một lần. Hoặc 7,5 mg/lần, 6 – 8 giờ dùng một lần.

3.1.3 Thuốc chống dị ứng nhóm kháng Histamin thế hệ cũ

Bao gồm 2 hoạt chất Alimemazin và Diphenhydramin

Dùng tốt cho các chứng ho khan do dị ứng, kích thích.

Các thuốc ho nhóm này gây buồn ngủ vì vậy nên ưu tiên dùng cho những trường hợp ho nhiều vào ban đêm gây mất ngủ.

Alimemazin không dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi, phụ nữ có thai, phụ nữ cho con bú.

Diphenhydramin không dùng cho trẻ sơ sinh.

Liều tham khảo Alimemazin:

• Người lớn: Uống 5 – 20 mg/lần, ngày uống 2 lần.
• Trẻ em uống 0,25 – 0,5 mg/kg cân nặng/lần, ngày uống 2 lần.

Liều tham khảo Diphenhydramin:

• Người lớn: mỗi lần uống 25 mg, cứ 4 – 6 giờ uống một lần
• Trẻ em: mỗi lần uống 1 – 1,5 mg/kg cân nặng, cứ 4 – 6 giờ uống một lần. Dùng không uống quá 300 mg mỗi ngày.

3.1.4 Kết luận về điều trị ho khan

Với người lớn và trẻ em lớn có thể dùng Codein hoặc Dextromethorphan để giảm ho khan.

Với trẻ em nhỏ ưu tiên dùng thuốc ho thảo dược

Với người ho khan nhiều vào ban đêm gây mất ngủ; ngoài các thuốc ho ở trên nên dùng kết hợp thêm Alimemazin hoặc Diphenhydramin

3.2 Điều trị ho có đờm

Khi ho có đờm, sử dụng thuốc long đờm là điều trị cơ bản giúp đờm loãng ra, dễ ho khạc hơn. Khi bớt đờm thì đường hô hấp cũng bớt bị kích thích và bớt ho.

Có 2 nhóm thuốc long đờm: Thuốc làm tăng dịch tiết đường hô hấp và Thuốc làm tiêu nhầy, loãng đờm.

3.2.1 Thuốc làm tăng dịch tiết hô hấp

Đây là các chất có tác dụng kích thích các tế bào niêm mạc đường thở tăng tiết dịch. Tiêu biểu như hoạt chất Guaiphenesine, Terpin, Eucalyptol… Khi dùng các thuốc này, bệnh nhân cần uống nhiều nước. Hiện nay nhóm này ít dùng trên thị trường.

3.2.2 Thuốc tiêu nhầy, loãng đờm

Nhóm thuốc long đờm này được dùng phổ biến hơn. Các hoạt chất tiêu biểu như: Acetyl cystein, Ambroxol, Bromhexin.

Khi sử dụng nhóm này cần lưu ý thuốc có thể gây co thắt phế quản nên chống chỉ định cho người hen phế quản.

Thuốc làm tiêu màng nhầy bảo vệ dạ dày nên có thể làm bệnh nhân dạ dày tá tràng bị nặng hơn.

Không dùng các thuốc tiêu nhầy quá 10 ngày trừ khi có chỉ định của bác sĩ.

Cần thận trọng dùng thuốc tiêu nhầy, long đờm cho trẻ quá nhỏ vì trẻ nhỏ khả năng ho bật còn hạn chế có thể gây ứ đọng đờm làm suy hô hấp. Chống chỉ định dùng Acetyl cystein cho trẻ dưới 2 tuổi.

Liều tham khảo Acetyl cystein:

• Người lớn: Uống một liều đơn 600 mg/ngày hoặc uống 200 mg/lần x 3 lần/ngày.
• Trẻ em ≥ 7 tuổi: 200 mg/lần, uống 3 lần trong ngày (liều như người lớn).
• Trẻ em: 2 – 7 tuổi: 200 mg/lần, uống 2 lần trong ngày.

Liều tham khảo Ambroxol:

• Người lớn và trẻ em trên 10 tuổi: 30 – 60 mg/lần, ngày uống 2 lần.
• Trẻ em 5 – 10 tuổi: 15 – 30 mg/lần, ngày uống 2 lần.

Liều tham khảo Bromhexin:

– Thuốc viên: Người lớn và trẻ em trên 10 tuổi: 8 – 16 mg/lần, ngày uống 3 lần.

– Dung dịch uống:

• Người lớn và trẻ em trên 10 tuổi: 10 mg/lần, ngày uống 3 lần
• 5 – 10 tuổi: 4 mg/lần, ngày uống 3 lần.
• 2 – 5 tuổi: 2 mg/lần, ngày uống 3 lần.
• Dưới 2 tuổi: 1 mg/lần, ngày uống 3 lần.

Ho có đờm thường do bội nhiễm vi khuẩn sau nhiễm virut Covid-19 vì vậy những bệnh nhân mắc tình trạng này nên đi khám bác sĩ để được chỉ định dùng thêm thuốc kháng sinh.

3.2.3 Lưu ý về điều trị ho có đờm

Khi ho có đờm nhiều khiến cơ thể mệt mỏi, khó chịu có thể kết hợp: Thuốc long đờm + Thuốc ho thảo dược. Cụ thể: Acetyl cystein / Ambroxol / Bromhexin + Thuốc ho thảo dược.

Khi ho có đờm nhiều vào ban đêm làm bệnh nhân mất ngủ, yếu mệt, có thể xem xét dùng: Thuốc long đờm + Thuốc kháng Histamin thế hệ cũ. Cụ thể: Acetyl cystein / Ambroxol / Romhexin + Alimemazin / Diphenhydramin.

Tuyệt đối KHÔNG dùng Thuốc long đờm cùng với thuốc Giảm ho ức chế trung khu hô hấp vì lượng đờm loãng được tạo ra nhiều sẽ không ho bật được ra ngoài có thể gây suy hô hấp.

Quý bệnh nhân có nhu cầu tư vấn sức khỏe trực tuyến, xin hãy liên hệ với Bác sĩ Luân. Số điện thoại/Zalo 0395621593 hoặc Fanpage Bác sĩ Luân – Bệnh viện Yên Lạc để được hỗ trợ.

Bác sĩ Nguyễn Văn Luân