Ngộ độc thuốc trừ sâu Phospho hữu cơ là một tình trạng cấp cứu. Sau đây là Phác đồ điều trị ngộ độc thuốc trừ sâu ở trẻ em do Bệnh viện Nhi đồng 1 phát hành năm 2020.
1. Đại cương ngộ độc thuốc trừ sâu trẻ em
Các thuốc trự sâu chứa phosphore hữu cơ như Monitor, Basudin, Wolfatox… gây ức chế choline esterase làm ứ đọng acetyl choline tại synapse. Biểu hiện lâm sàng bằng ba hội chứng: muscarinic, nicotinic và biểu hiện thần kinh trung ương.
Ngộ độc có thể qua đường uống, hít hay qua da.
2. Phác đồ chẩn đoán ngộ độc thuốc trừ sâu ở trẻ em
2.1 Chẩn đoán xác định
Lâm sàng:
– Dấu hiệu Muscarinic: Đau bụng, tiêu chảy, co đồng tử, tăng tiết đờm nhớt, chậm nhịp tim, hạ huyết áp.
– Dấu hiệu Nicotinic: Rung giật cơ, yếu cơ, tim nhanh, cao huyết áp.
– Dấu hiệu thần kinh trung ương: nhức đầu, hôn mê, co giật.
Cận lâm sàng:
– Tìm Phosphore hữu cơ trong dịch dạ dày.
– Acetylcholin esterase trong hồng cầu và máu: giảm trên 50% bình thường.
– Trong trường hợp nặng: ion đồ, đường huyết, chức năng gan thận, X-quang phổi.
2.2 Chẩn đoán phân biệt:
Cần chẩn đoán phân biệt với ngộ dộc Clo hữu cơ vì Atropin làm nặng hơn tình trạng bệnh nhân. Trong ngộ độc Clor hữu cơ triệu chứng chính là thần kinh, co giật. Xử trí: loại bỏ độc chất, chống co giật. Không có chất đối kháng.
3. Phác đồ điều trị ngộ độc thuốc trừ sâu ở trẻ em
3.1 Nguyên tắc điều trị:
• Loại bỏ độc chất.
• Bình thường hóa men cholinesterase.
• Chống tác dụng acetyl choline.
• Điều trị biến chứng.
3.2 Điều trị ngộ độc thuốc trừ sâu trẻ em:
Điều trị các tình huống cấp cứu:
Suy hô hấp, co giật, sốc, hôn mê.
Lập ngay đường truyền tĩnh mạch:
Để tiêm Atropine
Atropine
– Atropine phải được tiêm trước và trong khi rửa dạ dày
– Liều Atropine: 0.02 – 0.05 mg/kg (TM) mỗi 15 phút cho đến khi có dấu thấm Atropine.
– Sau đó:
+ Giảm liều hoặc tiêm cách quãng xa hơn.
+ Hoặc TTM liên tục 0.02 – 0.08 mg/kg/giờ
– Mục tiêu mong muốn là duy trì dấu hiệu thấm Atropine (hết ran phổi, đồng tử hơi dãn 3-4mm) trong 12-24 giờ. Tránh đưa đến tình trạng ngộ độc Atropine (sảng, sốt cao, đỏ da, đồng tử dãn to). Chuyển sang tiêm dưới da mỗi 2-4 giờ khi bệnh nhân ổn định với liều truyền tình mạch thấp hơn 0.02 mg/kg/giờ. Khi bệnh nhân xuất hiện lại dấu ngộ độc cho biết liều hiện tại là thấp, cần tăng liều Atropine.
– Nên chọn loại Atropine đậm đặc 1mg/1ml để tráng ngộ độc nước, hạ natri máu.
Rửa dạ dày:
– Thực hiện càng sớm càng tốt.
– Rửa dạ dày lại dù tuyến trước đã rửa.
– Rửa kỹ đến khi nước trong và không mùi thường 20-30 lít.
– Nếu sau 3 giờ tình trạng chưa cải thiện cố thể rửa dạ dày lại lần 2.
Than hoạt tính
Pralidoxim:
– Pralidoxim (2PAM: 2 Pyridin Aldoxim Methochloride)
– Tác dụng: Hoạt hóa lại men AchE.
– Chỉ định:
+ Ngưng thở, suy hô hấp.
+ Yếu cơ, run cơ.
+ Uống lượng nhiều, hoặc loại thuốc có độc tính cao.
– Nên dùng sớm trong 12-24 giờ đầu.
– Biệt dược: Pampara 500mg, Contrathion 200mg, Protopam 500mg.
– Cách dùng: 20-50 mg/kg/lần (tối đa 1g) pha trong 100 ml Normal saline TTM trong 30 phút-1 giờ. Có thể lập lại sau 1-2 giờ nếu chưa cải thiện tình trạng suy hô hấp. Liều kế tiếp cách mỗi 10-12 giờ, cho đến khi mất các biểu hiện Nicotinic. Trong những ca nặng, có thể thay liều cách quãng bằng cách TTM liên tục 10-20 mg/kg/giờ.
– Tác dụng phụ: truyền nhanh có thể gây nhức đầu, buồn nôn, tim nhanh, co gồng cơ.
3.3 Theo dõi ngộ độc thuốc trừ sâu trẻ em:
Mạch, nhiệt độ, huyết áp, nhịp thở, tri giác, đồng tử, ran phổi, đỏ da, cầu bàng quang mỗi giờ đến khi ổn định ít nhất là 72 giờ đầu để phát hiện hội chứng trung gian yếu liệt chi, liệt hô hấp.
Quý bệnh nhân có nhu cầu tư vấn sức khỏe trực tuyến, xin hãy liên hệ với Bác sĩ Luân. Số điện thoại/Zalo 0395621593 hoặc Fanpage Bác sĩ Luân – Bệnh viện Yên Lạc để được hỗ trợ.
Bác sĩ Nguyễn Văn Luân